Калі вы ў пошуку кнігі для дзяцей узростам 10+, калі любіце фэнтэзі з ноткамі традыцыйнае культуры і тутэйшае міфалогіі, то вам абавязкова патрэбныя “Пасланцы цмока” 🤗
👌🏼 Я, вядома, не магу гарантаваць, што кніга вам спадабаецца, але магу гарантаваць, што гэта добра напісаная, цікавая, самабытная гісторыя.
📙 Сюжэт такі: ёсць два суседнія княствы – Дрыгвяное і Курганнае. У першым валадарыць разважлівы і гаспадарлівы Цмок, а насельніцтва пераважна казачна-міфалагічнае: вужалкі, гаёўкі, русалкі, хіхітуны і г.д. Курганнае – гэта княства людзей. І паміж княствамі наспявае канфлікт, нагода для якога – Хвароба, што робіць людзей абыякавымі і пакрысе забівае. Яна ўжо прыходзіла на гэтыя землі і знішчыла шмат людзей. Цяпер хвароба вяртаецца, і людзі лічаць, што ідзе яна з Дрыгвянога княства. Але насамрэч гэта інтрыгі таго, хто імкнецца захапіць уладу ў чалавечым княстве.
✊🏼 Знайсці здраднікаў сярод людзей – і ёсць місія пасланцоў Цмока. Сярод іх – падлетак Уцей, які ледзь не адзіны выжыў пасля хваробы ў дзяцінстве; ганарлівая князёўна Люта, спадкаемца Курганнага княства, хіхітун Лерык, іншасветная Знічка. А вядзе атрад дасведчаны і мудры дабрахожы Рыхташ.
👩🏼 У тэксце багата міфалагічных персанажаў, але ўсе яны атрымаліся ў аўтаркі вельмі жывымі і натуральнымі. Адна з самых яркіх гераінь – русалка-расамаха Бруінна, маці Уцея. У яе быццам бы другасная роля, але ў пэўны момант яна становіцца ледзь не найважнейшым персанажам кнігі. Бруінна спалучае ў сабе моц, мудрасць, пяшчоту і гаспадарлівасць. Проста супервуман 💪🏼
✨ Яшчэ адна мая любоў – гэта Цмок. Я не самая дасведчаная асоба ў беларускай міфалогіі, але пераасэнсаванне цмокавых якасцей, здольнасцей і ролі ў міфалагічным свеце, якое прапаноўвае аўтарка, мне дужа спадабалася.
💛 Карацей, тут столькі класных персанажаў, што шкада будзе, калі Марыя Шабанец спыніцца на адной кнізе 🙃 Мне б вельмі хацелася пабачыць працяг.
- Калі ты сам у тэме фэнтэзі імкнешся нешта такое нашкрабаць, безумоўна, створанае раней за цябе тваім сучаснікам выкліча цікавасць. І гэткую прыхаваную рэўнасць. Таму чытаць будзеш прыдзірліва.
- Прыдзірацца расхацелася, калі пачаў знаёміцца з насельнікамі кнігі. Аўтарка (дзякуй ёй за гэта ад мяне ў пояс) стварае свой свет, абапіраючыся на беларускую міфалогію. Яна не прыдумляе, не перацягвае стварэнняў з іншых краін у нашу, але ўмела скарыстоўвае атрыманыя веды, дадумвае. Недзе па-свойму тлумачыць. Вось цікавы варыянт з зазоўкай – як вясёлая бесклапотная дзяўчына стала пагрозай для мужчын і юнакоў у лесе…
Увогуле, розныя версіі нейкіх асаблівых магічных дзеянняў (кшталту ажыўлення паморка і надання яму ці не бяссмерця) – вельмі арыгінальныя, нечаканыя, беларускія па духу. І, прызнацца, недзе страшнаватыя.
- Асобны момант – вершы ў кнізе. Нават песні. Недарэмна на аватарцы Марыі ў ФБ гітара – вершы вельмі музыкальныя, густоўныя, як на мой густ)
- Ад пачатку аповед падаецца занадта простым, але цягам часу ўсё разгортваецца ў глыбіню і шырыню, узбагачаецца аўтарскай магіяй, з’яўляюцца спасылкі ў мінулае, завязваецца сапраўдны клубок адзінай гісторыі. Такім чынам раскрываецца суіснаванне свету людзей і нелюдзей. Далей – болей, з’яўляюцца рэчы самыя сур’ёзныя, які, аднак, падаюцца праз кароткую думку, адзін-два сказы. Карацей, уважліва чытаеш – задумаешся, не вельмі – яна не перашкодзіць успрыманню тэксту.
- Тут зусім асабістае: поўнай нечаканасцю (прыемнай) было для мяне пабачыць галоўную думку аўтара пра стварэнне і само існаванне свету міфалагічных істот, а таксама ягоную магчымую гібель, бо ўсё супала амаль што цалкам з маёй). Што праўда, у Марыі Шэбанец думка выказана больш ярка, гэта – асаблівасць самой гісторыі і ўсёй кнігі.
- Мне не зусім зразумела, чаму для наймення міфалагічных істот скарыстоўваецца слова “нялюдзі”, калі ў нашай мове існуе канкрэтнае “нелюдзі”. Так, адмоўная канатацыя ў слова існуе, яна дастаткова моцная, але тут ужо задача аўтара і ягонае права змяніць яе, надаць ёй іншы сэнс.
- Што яшчэ не надта зразумела: персанаж знічкі, якая можа пераўтварацца ў зернейка, кацяня, і – дзяўчыну ці юнака. Калі першыя пераўтварэнні знаходзяць у гісторыі сваё прымяненне, дык апошнія – не зусім. А вось напачатку гісторыі ўзнікае і блытаніна.
- Як для мяне, які за дзень-вечар прачытаў усю кнігу, маленькія часткі падаліся не вельмі ўдалымі для чытання. А вось для юнага чытача гэта павінна падасца прыдатным. Да таго ж, пераскокванне з дзеі ў адным царстве на дзею ў другім дадае дынаміцы ўсёй гісторыі, ўзнікае адчуванне, што агульная перамога магчымая толькі ў выпадку паспеху і там, і там.
- Князёўна Люта – адзін з цэнтральных персанажаў, аўтар імкнецца утрымаць сваю гераіню ў яе межах з-за хваробы: вытрымаць яе націск дапамагае асобнае моцнае-моцнае пачуццё, каму – любоў, каму – адчай ці жаданне выратаваць дзіця. Люце дапамагае злосць. Яно б і хай, але князёўна злуе на усё запар, ці варта так было рабіць? Да ўсяго, эмацыянальная афарбоўка дзеяў дзяўчыны падаецца недзе занадта экспрэсіўнай: “прагырчэла пад нос”. Ну, гырчэць – то больш сабакі, трошкі крыўдна за дзяўчыну)).
- Што яшчэ бачу добрым у тэксце: аўтар не імкнецца патлумачыць усякую дробязь, кшталту фізіку існавання блакітных агеньчыкаў у лабірынце, прыроду капялюшнікаў ці магію стварэння сцені (не цені, а менавіта сцені). І гэта дадае балаў на факт існавання гэтага свету, чытач успрымае чараўніцтва і фэнтэзійнасць як нармальную такую рэчаіснасць.
Але ў некаторых дзеях кароткіх тлумачэнняў не зашкодзіла б: напрыклад, у эпізодзе абдурвання князя з прысыпашамі, пакараннем смерцю хіхітуна.
- Лічу не вельмі правільным пісаць асобных персанажаў з малой літары. Лясун, Балотнік, Аржавень, Пушчавік, Лазавік – адзінкавыя ў прасторы свайго існавання асобы ў адрозненне ад русалак, гаёвак, шэшак, хіхітуноў і паморкаў. Тут жа побач і асоба Дабрахожага. Гэта даволі фактурны сваімі здольнасцямі, дзеямі і адносінамі да людзей дзядок, то наўрад ці трэба даваць яму яшчэ і асобнае імя.
- Даведаўся, што аўтар – маладая жанчына, мае трох дзетак. І цяпер не дае спакою пытанне: а як яна змагла напісаць?
Што ўрэшце маем? Маем добрае беларускае фэнтэзі, структурна завершанае, цэльнае і глыбокае. Канешне, зараз знойдуцца спецыялісты і пачнуць пытацца: а чым гэта фэнтэзі, а не міфалагічная казка? Ужо было аднойчы, і гэта, па шчырасці, было непрыемна. Таму адразу папярэджваю: я кажу, што маем беларускае фэнтэзі і не збіраюся спрачацца на гэты конт.
Цудоўная гісторыя, займальнае чытанне, якасная работа па стварэнні цэльнага сусвету, добра распрацаваны сюжэт, густоўны фінал. Канешне, можна б было рэальна больш за нешта чапляцца, разбіраць асобныя хады і вобразы, але – не хочацца.
- Дзе-нідзе спатыкаўся. Да прыкладу, калі Лазавік названы “карузлік”, а таксама “карла”, я многа думаў і пайшоў курыць.
Доўга спрабаваў уявіць, як выглядае “хмыз вярбы”: гэта зараснік маладой вярбы, ці гэта гара сучча і ламачча засохлых і ўпаўшых вербаў… Не зусім зразумеў, чаму між княствамі існуюць дачыненні (прычым, двойчы), а не наладжаныя сувязі, усталяваныя адносіны, добрасуседскія стасункі?
Ну, але тое ўжо – іншая размова…
Дзякуй за кнігу, спадарыня Марыя!