Гэты тэкст будзе злы, пра што шчыра і папярэджваю.
Хоць сам я аўтар, ды біў бы аўтараў па руках (па галаве біць нельга – яна для працы трэба цэлая) за тое, што спрабуюць лезці ў працэс кнігавыдання, адмаўляючыся ад рэдактуры, настойваючы на сваім бачанні вокладак і назваў кніг. Буду прама казаць: назва кнігі, вокладка яе ды яшчэ анатацыя – усё гэта разам лічу самым няўдалым праектам Вінцэся Мудрова. Ну, шчыра, браце, гэта ж нават пошла – во такі знешні выгляд…
Наконт рэдагавання. Наўрад ці нехта ўпікне Мудрова ў няведанні мовы, неахайнасці ці нечым яшчэ. Тым не менш, аксіёма: кожнаму аўтару трэба погляд збоку да таго моманту, як старонкі збяруцца ў кнігу. І ранейшыя кнігі Мудрова (з ягоных апошніх) не былі структурна цэласнымі – розныя гісторыі стаялі кожная сама па сабе, дзе яе аўтар кінуў. Ды толькі тады гэта падавалася своеасаблівымі эмацыйна-псіхалагічнымі арэлямі пры чытанні, дзе чытач гойдаўся на розных пачуццях – ад дзіцячых крыўд да расчараванняў дарослага чалавека, ад пабытовай няўдаліцы да траўмы грамадскага кшталту.
Але ў гэтай кнізе сумбур гісторый ужо відавочна зашкальвае, і найперш тым, што успаміны самога аўтара, той самы аўта-фікшн перамешваецца з апавяданнямі зусім іншага характару.
Не магу і не хачу гаварыць пра тое, ці варта было б увогуле змяшчаць некаторыя гісторыйкі, бо, па сутнасці, кожная з такіх пашырае пустку чалавечай душу. А вось адно апавяданне, якое хутчэй ёсць нейкім публіцыстычным артыкулам і мае назву “Контуры душы”, даўшы назву ўсёй кнізе, варта б было наўпрост выкінуць. Бо пачатковая думка ў ім даволі слабая і мала чаго вартая, а далей пракладзеныя паралелі выглядаюць наўпрост недарэчнымі. Безумоўна, гэта маё асабістае меркаванне, якое можа быць і памылковым, мажліва, я маю на гэта апавяданне свой зуб. Тым не менш…
Чытаем. Вось поўнае сарказму і злой іроніі апавяданне “Кар’ерыст”. За ім знянацку – дзіцячая замалёўка пра малое гусяня. З якога яно тут пераляку? Далей ці не палітычны памфлет на эсэсэраўскія часы, смерць. Адтуль імкліва перасаджваемся ў салон самалёта і з галоўнай гераіняй перажываем раптоўны, нічым іншым, як жывёльным інстынктам не тлумачаны, сэкс з лётчыкам у гасцініцы падчас вымушанай пасадкі.
Зрэшты, гэтая караценькая гісторыя мае адну рысачку:
— А хто муж?
— Журналіст. Праўда, ён сябе называе пісьменнікам. Выдаў дзве кніжкі, якія да гэтай пары ніхто не прачытаў.
Думка Мудрова пра такіх як ён беларускіх аўтараў прагучала ў творах раней не адзін раз. Падобна, яна не адпускае, зняважыць і прынізіць самога сябе як пісьменніка сталася бы і патрэбай ужо для спадара Вінцэся. На жаль.
Ну, а пасля сэксатэрапіі трапляем у фантасмагорыю, дзе разам з двума ахвотнымі зарабіць ездзім па Беларусі ды збіраем-скупляем беларускія кніжкі – усе, без разбору, абы на беларускай мове, якія з выгодай здаём на макулатуру. То праект нейкага расейскага бізнесмена…
Адносна гэтага, даволі ўдалага апавядання, выкажу маленькую заўвагу: скарыстоўваць “Вянок” Багдановіча дзеля спускавога кручка ці трыгера нейк ужо і занадта збіта, тым больш – роля паэта чыстай красы ў жыцці аўтара была яскрава падсвечана ў аўтафікшну наперадзе.
Ну і вось як цяпер суаднесці гэты слоены пірог тэкстаў з анатацыяй, дзе “аўтар малюе контур душы маладога чалавека і поўніць яго падзеямі, здарэннямі і недарэчнасцямі мінулых гадоў”.
Можа, пацверджу сваю думку адносна неабходнасці рэдактуры тэкстаў нават і такіх постацяў, як Мудроў. Наўскід, што драпнула вока:
А мы яго Чайнікам клікалі
Клікаць – гэта гукаць найперш. Яшчэ партыя на барыкады клікаць можа. У беларусаў не клічка – мянушка. Як па мне, дык Чайнікам абзывалі, дражнілі, называлі. Клікалі – ў крайнім выпадку, якога тут якраз і не бачна.
Жаваў пірог з натхненнем
Не бачыў, па шчырасці, каб беларусы так елі. Мо расейцы і ядуць “с воодушевленіем”, нашы то дакладна не… Ну, хіба што пасля сексу з выпадковай пасажыркай у гасцініцы. Што праўда, не помню, каб мне самому пасля сексу, ужо прызнаюся, раптам заманулася есці пірагі з чарамшой нашча…
“Гамузам” – ці не занадта часта? Разумею любоў да слова, ды ж хапае нашых, беларускіх сінонімаў: чохам, агулам, разам, гуртам, натоўпам
Вось такія былі мае злыя думкі падчас чытання. Што да астатняга, то пісаць пра талент Вінцэся Мудрова не выпадае, як і пра ягоную мову – пісана-перапісана. Па-мастацку дасканала сканструяваны сусвет са сваёй атмасферай, якая імкліва паглынае цябе, з тонкім і праўдзівым псіхалагізмам, што счытваецца між радкоў. Густоўная мова, бачнае пазбяганне калек, часам – наватворы.
І гэта цудоўна. Але, якіх бы крыўд мне не давялося сустрэць, паўтару не мной гаворанае: “Многае дадзена – многае спытаецца”. Урэшце, таленавіты мастацкі тэкст не проста мае права, але абавязаны стаць сапраўды кнігай – асобным мастацкім творам, дзе аўтар – не адзіны ягоны стваральнік.
На тым стаім. А збочваць канчаткова ў самвыдат яшчэ быццам і рана.
Перапрашаю за шчырую злосць.
В. Г.
