Простая ж гісторыя, такія ўжо і ў літаратуру сучасную не ставяць: ён ажаніўся, абы ажаніцца, яна замуж пайшла, бо не было больш за каго. У яго – сын, у яе – сын і дачка. І вось сустрэліся, як застрэліліся. Тое самае каханне з першага позірку. Таемныя сустрэчы. Здрада. Ён прымае рашэнне і разводзіцца. Яе ловяць амаль на гарачым. Прызнаецца мужу.
Але кінуць дзяцей без бацькі не змагла. І засталася, вымаліўшы прабачэнне мужа. Рай скончыўся буднямі.
Такая вось гісторыя.
А мяне не адпускала некалькі дзён.
Яна, гераіня, можа, і атрымала дараванне мужа. Хоць тут у мяне вялікія сумненні: мужчыны, па сваёй прыродзе заваёўнікаў-уласнікаў, рэдка даруюць здраду дарэшты. Але уявім, што муж дараваў. Ды яна сама, з ім жывучы, сябе хіба даруе? І ў кароткім эпілогу тое свеціцца праз змены ў яе характары: знікла весялосць, стала настаўніца больш жорсткая з вучнямі. Дый, спазнаўшы асалоду сапраўднага кахання, як забыцца на яго? І здрада тут чаму і каму? Толькі мужу ці і свайму пачуццю?
Карацей, гісторыя, як кажуць, банальная. Ды ад таго боль не робіцца меншым, трагедыя не становіцца дробязнай. Калі задумацца, дык найбольш балюча нас б’е звычайнае – нешчаслівае каханне. Таму і кранула мяне гэта сітуацыя – напраўду, спрабаваў уявіць будзённасць жыцця гераіні і яе мужа пасля ўсяго.
Звычайнае – так можна сказаць пра ўсю кнігу прозы Зізюка (дзве аповесці, апавяданні, зацемкі-рэфлексіі). Тут няма нейкага наватарства, эксперыментаў і незвычайных ракурсаў. Хіба што трохі гіпербалізацыі – як з закаханасцю жанчыны і ейнай салодкай здрадай на першай жа сустрэчы, як сама гісторыя кахання першай аповесці “Цёплае мора, гарачы пясок”. Дый нават не перабольшванне тут, можна зірнуць на гэтыя дзве аповесці як на мару…
Але той спадзеў на шчасце ў далейшым жыцці хіба што і ёсць адно ў пачатку кнігі. А далей – туга. Іншым разам проста невыносная, глыбокая і бясконцая. Туга ад асэнсаванай марнасці быцця – так бы сказаў. Аўтар спрабуе адшукаць адказ на пытанне “Чаму так?”, і быццам знаходзіць – ці не ва ўсіх ягоных гісторыях фігуруе яшчэ адзін маўклівы герой – гарэлка. І менавіта яна робіцца віноўніцай выпустошвання дашчэнту жыцця, пазбаўляючы яго шчасця, пакідаючы ў асобных выпадках хіба нейкую эфемерную бачнасць карціны-плаката з надпісам: “Але ж і добрае было…”
Не дзіўна, што асобнай тэмай ідзе дэградацыя вёскі як некалішняй калыскі народнай мудрасці і асаблівага беларускага менталітэту.
Гэта калі агулам. Як пішуць зараз у прасунутых блогах, проза гэтай кнігі Міхася Зізюка – прыземленая. Аб самых простых рэчах, якія прасунутых чытачоў прасунутых блогаў наўрад ці і зацікавяць.
У апраўданне змрочнасці аўтара зазначу, што ёсць, адшукваецца кволы пробліск на здабыццё сэнсу нават у самой невыноснасці быцця – вера, спадзеў на быццам існуючую вышэйшую справядлівасць. І нават больш – спадзеў на тое, што будзе нешта нейкае пасля, бо тут мы, у большасці сваёй, сонца не бачылі. І сэнсу не ведалі, дык мо хоць там адкрыецца? Але ці не атрымаецца так, што зводзіўся той сэнс хіба вось – да спалення сухога бульбоўніку?
Зноў жа, калі запазычваць моўныя канструкцыі з аднаго тыднёвіка, дык Міхась Зізюк стварыў невялікую, але вельмі насычаную болем і роспаччу карцінку сучаснасці. Трошкі вусцішна робіцца, бо ведаеш жа – то не нейкі там замежны -ізм, а самы гнюсны наш родны рэалізм.
Некалі я выказаў думку, што сапраўдная гісторыя – гісторыя чалавека як такога – будзе вывучацца не па напісаных гістарычных опусах, не па падручніках, а па кнігах мастацкіх…
В. Г.
