Калі ў далёкім ужо 2012 годзе сярод кніг-намінатаў першага сезону свежастворанай прэміі Гедройца з’явілася невялічкая кніжачка Павала Касцюкевіча «Зборная РБ па негалоўных відах спорту», мала хто успрымаў яе як сур’ёзнага канкурэнта. У спісе намінантаў былі вядомыя асобы: Бахарэвіч, Федарэнка, Лукашук, Марціновіч, Клінаў, Ахроменка… Але першае месца займае ці не самая маленькая кніжачка Павала Касцюкевіча. Журы патлумачыла свой выбар: арыгінальнасць і гумар. Менавіта гумар, не сатыра, не сарказм. Той, якога так даўно не гучала ў беларускай прозе. Разам з арыгінальным стылем аўтара гэты гумар пераважыў “тоўстыя” кнігі.
Уменне выклікаць усмешку і пры гэтым сказаць аб даволі няпростых рэчах замацавалася за аўтарам.
“Павал Касцюкевіч гэтым разам вяртаецца да кароткай формы і апавядае “падслуханае” ў менскім тралейбусе, які курсуе па маршруце нумар 29. Гумар, абсурд і анекдатычнасць аздобленыя атмасфернымі ілюстрацыямі Багдана Даўгялы”, – так паведамляюць у сеціве сайты літаратурных навін. Каб не забыцца, адразу скажу пару слоў наконт малюнкаў Даўгялы. Вельмі незвычайныя. З мноствам дэталяў, над якімі “заліпаеш”. Настраёвыя і атмасферныя. Яны вельмі пасуюць тэкстам Павала Касцюкевіча прыхаванай у іх несур’ёзнасцю і адначасова – глыбінёй.
Але да тэксту. Дык вось, “Тралейбус №29” – свайго роду працяг той самай уганараванай прэміяй кнігі “Зборная Рб…”. Нават, здаецца, аднолькавы памер. Хіба гэтым разам асобныя допісы робяцца яшчэ больш карацейшымі. Быццам і насамрэч гэта – кавалкі падслуханых размоў. Але ж хто ведае, можа і падслуханых ды перапрацаваных? Не будзем гадаць…
Што цікава, кожная з думак ці група іх падаюцца як асобныя цытаты з вялікіх зборнікаў. Гэта выклікае яшчэ адну ўсмешку з-за прыхаванага досціпу, але і прымушае трошкі задумацца:
Бог снег на Новы год даў, Бог яго і забраў.
«Тралейбус № 29. Дыялогі і адкрыцці»
У кожным разе недзе цвеліцца жаданне пабачыць гэтакі тоўсты том тым самых “Дыялогаў і адкрыццяў” ды пачытаць яго няспешна)
Такую кніжачку добра б пакінуць на рабочым стале, каб лёгка было дацягнуцца, раскрыць на выпадковай старонцы, прачытаць адзін-другі дыялог. Усміхнуцца. Задумацца. І працаваць далей. Ну, нешта кшталту глытку кавы. Яшчэ момант: густоўная мова не дае асобным “маналогам” пераўтварыцца ў анекдот, які два разы расказваць – маветон. Таму і перачытваць такія дылогі ці маналогі – прыемна.
— Вы ж ведаеце, што, калі ў кафетэрыі ў вас пытаюцца пра круасан: «Вам яго пагрэць?» — і сардабольна глядзяць у вочы, гэта на мінскай мове азначае, што ён пазаўчарашні?
Не сакрэт, што добраму майстру не складана сваім тэкстам выціснуць сентыментальную слязу, выклікаць трывогу, роспач ці нават нянавісць, трохі складаней – напужаць, прымусіць сціскацца ў жаху. А вось выклікаць усмешку – асобнае майстэрства. Колькі было мной перагледжана кніг апошніх гадоў выдання пад агульнай падназвай “гумарэскі” (любяць такія выдаваць члены афіцыйнага саюза) – больш паспытаў прыкрасці і расчаравання…
Зараз літаратурны вектар, кажуць нам, павінен быць скіраваны альбо ў бок элітарнага пісьма, альбо ў суровую будзённасць. Маўляў, час дыктуе, чытач жадае. Што на гэта сказаць?
Мне дачка пакінула ў падарунак запальнічку, просценькую. Але яна вельмі значная для мяне. На ёй надпіс: “Don’t tell me what to do”. Добрыя словы: не кажы мне, што рабіць. То і не будзем указваць пісьменніку, пра што і як пісаць. Лепш пачытаем, усміхнёмся, пасля перачытаем і падумаем:
А я яму і гавару:
«Чаму, калі кажуць, што ёсць дзве навіны, добрая і кепская, дык у гэтай пары кепская заўжды горшая за добрую, у сэнсе, кепскасць кепскай мацнейшая за добрасць добрай?»
Ён паглядзеў на мяне як на ідзьётку.
В. Г.
